พระปรางค์เขารักษ์

ต.ดอนแสลบ อ.ห้วยกระเจา จ.กาญจนบุรี

พระปรางค์เขารักษ์ตั้งอยู่ในวัดเขารักษ์ซึ่งเป็นวัดเก่าแก่มีอายุประมาณ 200 ปี มีเนื้อที่ประมาณ 80 ไร่ 13 ตารางวา พระปรางค์เขารักษ์เป็นพระปรางค์สมัยอยุธยา-สุโขทัย ประดิษฐานอยู่บนยอดเขา มีบันไดทางขึ้น 357 ขั้น โดยใช้อิฐแบบเดียวกับพระปรางค์และกำแพงแก้ว พระปรางค์เขารักษ์มีลักษณะคล้ายฝักข้าวโพด สร้างในช่วงกรุงศรีอยุธยาตอนต้น องค์พระปรางค์เป็นศิลปะแบบขอมสูง 17 เมตร ถือเป็นที่แรกและเป็นที่เดียวในประเทศไทยที่มีพระปรางค์อยู่บนยอดเขา ตำนานเล่าสืบต่อกันมาว่าในสมัยสงครามไทย-พม่า สถานที่แห่งนี้เป็นเส้นทางเดินทัพผ่านไปตีกรุงศรีอยุธยา บรรพชนไทยที่นี่เสียสละต่อสู้สกัดทัพพม่าจนสูญเสียชีวิตเป็นจำนวนมากหลังสงครามจึงก่อสร้างพระปรางค์ขึ้นเพื่อเป็นอนุสรณ์ในการทำศึก

ข้อมูลจาก www.culturalenvi.onep.go.th

วัดเขารักษ์ ตั้งอยู่บ้านเลขที่ ๑ บ้านเขารักษ์ หมู่ที่ ๕ ตำบลดอนแสลบ อำเภอห้วยกระเจาจังหวัดกาญจนบุรี ที่ดินตั้งวัดมีเนื้อที่ ๑๙๑ ไร่

วัดเขารักษ์ สร้างเมื่อพ.ศ. ๒๔๒๙ เป็นวัดเก่าต่อมาได้มีการบูรณปฏิสังขรณ์สร้างอาคารเสนาสนะต่างๆ เพิ่มขึ้นเรื่อยมา เช่น บูรณะอุโบสถ พระปรางค์ สร้างวิหาร ศาลาอเนกประสงค์ ศาลาประชาคม เป็นต้น

โบราณสถานที่สำคัญของวัดเขารักษ์

จากการศึกษาของ วรวุธ สุวรรณฤทธิ์ (๒๕๓๗ : ๔๘-๔๙) กล่าวว่า องค์พระปรางค์ก่อสร้างอยู่บนยอดเขาแห่งแรกของไทย เป็นปรางค์แบบเขมร ทรงฝักข้าวโพด หันหน้าไปทางทิศตะวันออก สูงประมาณ ๑๕ เมตร ก่อด้วยอิฐไม่สอปูน ยอดปรางค์เป็นกลีบขนุนมี ๗ ชั้น มีซุ้มจตุรทิศประดิษฐานพระพุทธรูปประทับยืนแต่หักหายไป ด้านหน้าปรางค์มีฐานก่อด้วยอิฐยาวประมาณ ๑๕ × ๙ เมตร มีใบเสมาทำด้วยหินชนวนปักอยู่รอบ ๆ มีกำแพงแก้วก่อด้วยอิฐล้อมรอบขนาดยาว ๔๒ × ๒๘ เมตร สูง ๑ เมตร มีบันไดคอนกรีตเป็นทางเดินขึ้นเขาทั้งหมด ๓๕๗ ขั้น เป็นพระปรางค์องค์เดียวที่สร้างบนยอดเขา

ปัจจุบัน ทางวัดเขารักษ์ได้บูรณะพระปรางค์ สร้างวิหาร รวมทั้งบูรณะกำแพงแก้วใหม่ ทำให้เปลี่ยนแปลงไปจากสภาพเดิม กรมศิลปากรไม่อนุญาตให้บูรณะต่อ ปัจจุบันกรมศิลปากรกำลังเข้าไปบูรณะใหม่

ตำนานพื้นบ้าน

ประวัติการสร้างพระปรางค์บนยอดเขารักษ์ มีตำนานที่เล่าสืบกันมาว่า ครั้งหนึ่งมีเศรษฐีคนหนึ่ง มีลูกสาวแสนสวยคนหนึ่ง จึงเกิดความรักและหวงแหนลูกสาวคนนี้มาก ไม่ยอมให้ชายหนุ่มมาติดต่อ โดยขังลูกสาวไว้บนยอดเขา ความสวยของลูกสาวเศรษฐีร่ำลือไปทั่ว เจ้าชายเมืองต่าง ๆ ต้องการได้ลูกสาวเศรษฐีไปเป็นคู่ครอง จึงพากันยกกองทัพมาเพื่อจะแย่งชิง แล้วเกิดการต่อสู้กันในบริเวณแถบนั้น ดังปรากฏชื่อภูเขาลูกต่าง ๆ ว่า เขาคลุกคลี เขาธนู เขาคันหอก ในที่สุดลูกสาวเศรษฐีตัดสินใจกระโดดลงจากเขาเสียชีวิต เศรษฐีมีความรักและอาลัยลูกสาวตนอย่างมาก จึงได้ก่อสร้างพระปรางค์ขึ้นบนยอดเขาและเรียกชื่อว่า เขารักษ์ หรือเขาลูกรักษ์

ข้อมูลอ้างอิง
https://culturalenvi.onep.go.th/site/detail/2614